Familiestukken uit het geslacht Martini

door Pascal Viskil

De historische collectie van het Noordbrabants Museum herbergt aan aantal voorwerpen van de familie Martini, een prominent protestants geslacht uit zeventiende- en achttiende-eeuws ’s-Hertogenbosch. Recent zijn enkele objecten die eigendom zijn geweest van Hendrik Bernhard Martini (1693-1776) aan de museumcollectie toegevoegd. Het gaat om een fraai ensemble bestaande uit een gegraveerd kelkglas, twee zilveren confiturenvorkjes vervaardigd door de zilversmid Theodoor Casparus van Berckel, een zilveren dienblad gemaakt door diens zoon Th. Everardus van Berckel, en een tweetal gouden penningen van de hand van de derde generatie, de graveur Th. Victor van Berckel.
Hendrik Bernard Martini werd in 1693 in Den Bosch geboren. Hij kreeg als telg uit een vooraanstaand gezin – zijn vader was predikant en hoogleraar theologie, zijn moeder stamde uit een voornaam Amsterdams regentengeslacht – uitgebreid de gelegenheid om te studeren. Na de Latijnse school, volgde hij lessen aan de Illustre school om aansluitend rechten te gaan studeren in Leiden. Na zijn promotie benoemden de Staten-Generaal hem in oktober 1718 in de Bossche schepenbank. Het was het begin van een glansrijke bestuurlijke carrière. Martini nam twaalf jaar zitting in de schepenbank, waarvan vier jaar als president-schepen. Maar daarbuiten was hij ook actief in de raad, als stadsrentmeester, postmeester, secretaris van de trouwkamer, scholarch, commandant van de Schutterij van de Oude Voetboog en kolonel ad vitam van de vier burgervendels. Bovendien was hij lid van de prestigieuze Lieve Vrouwe Broederschap.
Het zal niet verbazen dat Hendrik Bernard Martini rond 1740 een hoog aanzien genoot in zijn geboortestad. Hij woonde toen al enige jaren in zijn ouderlijke woning tegenover de Sint-Jan en was in 1724 reeds getrouwd met Anna Maria Emelia van Schagen. Het huwelijk hield lang stand, ruim vijftig jaar. De echtelieden lieten ‘ter gedagtenis’ van dit jubileum gouden en zilveren penningen slaan. Het Noordbrabants Museum kon al drie zilveren penning tot zijn eigendom rekenen, met de recente aanwinst zijn er twee gouden exemplaren toegevoegd. Op de voorzijde van de penning staan de gekroonde familiewapens van Martini (links) en Van Schagen met als omschrift 'DOOR DEN ECHT VEREEND DEN 2 APRIL 1724'.
De penning getuigt van groot vakmanschap. Van Berckel, die opdracht kreeg om dit jubileumstuk te graveren, sneed de stempel waarop de penningen geslagen werden geheel met de hand. Ondanks de beperkte omvang van het oppervlak (de diameter is 44 millimeter) zijn de details zeer verfijnd. Van Berckel genoot net als zijn opdrachtgever een uitmuntende reputatie. Niet voor niets is er ruim 200 jaar na zijn dood nog altijd een Van Berckelstraat in Den Bosch.